آشنایی با مروارید و انواع آن

آشنایی با مروارید و انواع آن

رنگ مروارید اغلب سفید است ولی ممکن است به رنگ‌های صورتی و زرد و سبز و آبی و قهوه‌ای و سیاه نیز دیده شود.

رنگ مروارید اغلب سفید است ولی ممکن است به رنگ‌های صورتی و زرد و سبز و آبی و قهوه‌ای و سیاه نیز دیده شود.

مروارید یا در، گوهری است معمولاً سفید و درخشان که در درون برخی از نرم‌تنان دوکفه‌ای مانند صدف مروارید به وجود می‌آید.شکل مروارید اغلب نزدیک به کره است. هرچند به شکل‌های دیگر مانند گلابی و دکمه و حتی شکل‌های نامنظم هم دیده می‌شود. درشتی آن به درشتی دانه خشخاش تا تخم کبوتر است. در سال 1934 میلادی مرواریدی به قطر 13 سانتی‌متر در فیلیپین پیدا شد که وزن آن حدود 37/6 کیلوگرم بود.
مروارید توسط جانور نرم‌تنی به نام صدف تولید می‌شود. این نرم‌تن برای محافظت از خود به کمک ماده‌ای که از بدنش ترشح می‌شود، پوسته (صدف) سخت و محکمی می‌سازد و داخل آن زندگی می‌کند.

زمانی که یک جسم خارجی مانند ذره‌ای شن یا یک موجود ریز دریایی وارد صدف می‌شود و با بدن نرم و حساس آنها تماس پیدا می‌کند، باعث تحریک و خارش بدن نرم‌تن می‌شود. جانور برای تسکین خود لایه‌هایی مرکب از ماده آلی شاخی کونچیولین و بلورهای کلسیت یا آراگونیت را به دور جسم خارجی ترشح می‌کند. از این لایه‌های هم‌مرکز رفته رفته مروارید شکل می‌گیرد. جنس مروارید با جنس دیواره درون صدف یکسان است.

انواع مختلف مروارید
مرواریدهای طبیعی: این مرواریدها بدون دخالت انسان به صورت طبیعی رشد کرده و به وجود می‌آیند که امروزه به دلیل آلودگی آب اقیانوس‌ها و صید بیش از حد صدف‌ها، کمیاب بوده و در نتیجه بسیار گرانبها هستند. این دسته از مرواریدها تقریباً به طور کامل از Nacre (کربنات کلسیم و مواد پروتئینی) درست شده‌اند.مروارید در خلیج فارس و اقیانوس هند و استرالیا صید می‌شود. در حال حاضر حدود ۸ هزار گونه متفاوت صدف شناسایی شده که فقط ۲۰ گونه از آن‌ها می‌توانند مروارید پرورش دهند.

مرواریدهای پرورشی: مرواریدهایی هستند که انسان به نحوی در رشد و پرورش آنها دخالت دارد و بر خلاف مرواریدهای طبیعی تنها از یک لایه خارجیNacre درست شده‌اند و هسته مرکزی آن از جنس کفه سخت صدف می‌باشد. از آنجایی که این دسته از مرواریدها با کمک انسان درست شده‌اند تماماً از جنس Nacre نبوده و زمان بسیار کوتاه‌تری صرف تولید و پرورش آن‌ها توسط صدف شده است، در نتیجه از ارزش و قیمت‌های بسیار کمتری نسبت به مرواریدهای طبیعی برخوردار هستند.

در قرن بیستم پرورش مروارید نیز رایج شد. برای تهیه مروارید پرورشی (که گاه مروارید مصنوعی نیز نامیده می‌شود) با سوراخ کردن پوسته صدف، یک قطعه مروارید بسیار کوچک را در درون صدف قرار می‌دهند تا جانور لایه‌هایی به دور آن ایجاد کند.مرواریدهای پرورشی به دو گروه مهم آب شور و آب شیرین و هریک به سه دسته تقسیم می‌شوند.

مرواریدهای پرورشی آب شور که در اقیانوس‌ها به وجود می‌آیند، شامل:
1- مرواریدهای پرورشی Akoya که به قطر 11-2 میلی‌متر هستند.
2- مرواریدهای پرورشی تاهیتی که به قطر 14-8 میلی‌متر هستند.
3- مرواریدهای پرورشی دریای جنوب که به قطر 18-2 میلی‌متر هستند.

مرواریدهای پرورشی آب شیرین که در رودخانه‌ها، سدها و مرداب‌ها رشد می‌کنند، شامل:
1- مرواریدهای پرورشی آب شیرین چین
2- مرواریدهای پرورشی آب شیرین ژاپن
3- مرواریدهای پرورشی آمریکا و کشورهای دیگر هستند.
مرواریدهای پرورشی آب شیرین می‌توانند اندازه‌ای به قطر ۴ تا ۱۱ میلی‌متر داشته باشند.

عوامل تأثیرگذار در کیفیت و ارزش و قیمت مرواریدها
مرواریدها چه از نوع طبیعی و چه از نوع پرورشی می‌توانند، همانند سنگ‌های رنگی به رنگ‌ها و کیفیت‌های مختلفی در بازارهای جهانی یافت شوند که تأثیر به‌سزایی در ارزش و قیمت آن‌ها دارد. ۷ عامل بر بهای مرواریدها تأثیرگذار است که عبارتند از:
- اندازه
مرواریدهای بزرگ و عظیم‌تر نسبت به نوع کوچک‌تر از ارزش و قیمت بیشتری برخوردارند.

- شکل
مرواریدها می‌توانند به اشکال متفاوتی تشکیل شوند ولی مرواریدهای گرد و غلطان از اشکال دیگر گران‌بهاترند.

- رنگ
به دلیل آن که مرواریدها توسط گونه‌های مختلفی از صدف‌ها تشکیل می‌شوند و محل پرورششان متفاوت است، دارای رنگ‌های مختلفی هستند. برای مثال مرواریدهای Akoya با رنگ سفید و هاله صورتی و یا مروارید تاهیتی با رنگ بادمجانی از نمونه رنگ‌های گرانبهای مرواریدهای پرورشی هستند.

- جلا
اگر مرواریدی از کیفیت و ضخامت Nacre خوبی برخوردار باشد، جلای آن مروارید هم افزایش می‌یابد.

- کیفیت سطحی مروارید
هرچه سطح مروارید عاری از مشکلات سطحی باشد از کیفیت بهتری هم بهره‌مند بوده و در نتیجه از جلای بهتری برخوردار خواهد بود.

- کیفیت و ضخامت Nacre
کیفیت و ضخامت Nacre باعث افزایش جلا، استحکام و زیبایی مروارید می‌شود.

- هماهنگی
در مرواریدهای رشته‌ای باید از نظر اندازه، رنگ و جلا یک هماهنگی و هارمونی خوبی وجود داشته باشد.مرواریدهای پرورشی بر حسب میلی‌متر و مرواریدهای طبیعی بر حسب Grain اندازه‌گیری می‌شوند. یک قیراط برابر ۴Grain است.

مروارید و روش‌های گوناگون بهسازی آن‌
مرواریدها توسط گونه‌های مختلف صدف تشکیل و رشد می‌کنند و می‌توانند از نظر شکل، رنگ و کیفیت متفاوت باشند. مرواریدها از نظر رنگی به روش‌های متفاوتی رنگزدایی شده و یا رنگ می‌شوند تا هاله متفاوت رنگی آن‌ها از بین رفته و همرنگ شوند.

از روش‌های متفاوت بهینه‌سازی رنگ در مرواریدها می‌توان به رنگ کردن آن‌ها توسط مواد آلی و شیمیایی (Dyeing)، تغییر رنگ آنها توسط پرتوافکنی (Irradiation)، رنگ‌زدایی (هاله‌های رنگی مرواریدها توسط مواد شیمیایی رنگ‌بر (Bleaching) و یا پوشاندن سطحی مرواریدها با مواد رنگی (Coating) اشاره کرد.

با پیشرفت علم در صنعت جواهرات به ویژه در صنعت؛ رشد، تولید و بهینه‌سازی مرواریدها از دانش تخصصی بهره گرفته و تشخیص ۷ فاکتور تأثیرگذار در ارزش و قیمت مرواریدها و شناسایی و جداسازی مرواریدهای طبیعی از نمونه‌های پرورشی و بدلی و مرواریدهای آب شور از آب شیرین و یا نمونه بهسازی شده آنها، مستلزم بهره‌مندی از تخصص و دانش روز و دستگاه‌های مخصوص آزمایشگاهی بوده و اشتباه در کارشناسی می‌تواند از نظر مالی بسیار حایز اهمیت باشد.

روش‌های مراقبت از مروارید
مرواریدها از سختی پایینی برخوردار بوده و به همین دلیل باید در نگه‌داری آن ها دقت و از برخورد آن‌ها با اجسام سخت‌تر جلوگیری کرد. به همین علت آن‌ها را با جواهرات دیگر در یک مکان نگه‌ ندارید.

مرواریدها متخلخل بوده و موادی مانند چربی، اسید و حتی عرق بدن را به خود جذب می‌کنند. به خاطر داشته باشید مرواریدها نباید با مواد آرایشی، عطر، اسپری مو و حتی عرق بدن تماسی داشته باشند چون باعث تغییر رنگ مروارید و یا حتی فاسد شدن آن‌ها می‌شود. بهتر است بعد از هر بار مصرف آن‌ها را با دستمال نرم تمیز کرده و به تنهایی در جای خود قرار دهید.از شستشوی مرواریدها با مواد شوینده، قرار دادن آن‌ها در معرض بخار جداً خودداری نمایید.

بین مرواریدهایی که به صورت رشته می‌باشند باید حتماً گره‌هایی وجود داشته باشد تا از سایش مرواریدها به یکدیگر جلوگیری شود. به همین علت رشته‌های مرواریدهای طبیعی و پرورشی با کیفیت خوب دارای گره‌هایی مابین مرواریدها هستند.

تولید مروارید و ترکیب شیمیایی آن
زمانی که دانه‌های ماسه در اثر تلاطم آب دریا، راه نفوذی خود را به بدن نرم تن می‌یابند. جانورکه نمی‌تواند خود را از آن‌ها خلاص کند شروع به ترشح ماده‌ای از غدد اپیتلیال به دور آن‌ها می‌نماید.
عواملی مانند حرکات بستر دریا، طوفان در سطح آب یا ورود سیلاب‌ها به دریا که جریانات شدیدی به وجود می‌آورند، نشست زمین، خزه‌ها و حیوانات کوچک آرامش را در اعماق دریا به هم زده و شرایط مناسب جهت تشکیل هسته مروارید بوجود می‌آورند.

پیله کرم‌هایی از گونه cestodes خود را به گوشت نرم‌تن متصل می‌نماید که می‌تواند بعدها به مروارید تبدیل شود. برای تشکیل مروارید، لارو باید توسط سلول‌های اپیتلیال که ماده مرواریدی را ترشح می‌کنند محاصره شود.

هنوز مشخص نشده که چرا بعضی از لاروها به مروارید تبدیل می‌شوند و بعضی دیگر نمی‌شوند اما این احتمال وجود دارد که لارو هنگام نفوذ به درون صدف، تعدادی از سلول‌های اپیتلیال را با خود به درون قشر داخلی برده، کیسه جنینی را تشکیل دهد. همین نظم در مورد نفوذ دانه‌های ماسه یا سایر مواد به درون صدف‌ها وجود دارد. گاهی نیز وجود کیست در بدن جانور باعث ایجاد مروارید می‌شود.

ترکیب شیمیایی مروارید برحسب منشا تشکیل آن می‌تواند متغییر باشد.
اگر مرواریدی را از وسط به دونیمه بشکنیم و مقطع آن را با میکروسکوپ الکترونی مطالعه کنیم، بلورهای زیادی از آراگونیت در لایه‌های بسیار نازک خواهیم دید که بی‌شباهت به مقطع تنه یک درخت و دایره‌های رشد آن نیست.

رنگ مروارید
اصولا در ایجاد رنگ مروارید چهارعامل اصلی را می‌توان سهیم دانست:
۱- وجود کانی نمک در آب دریا که بستگی به نوع خاکستر دریا دارد.مثلا فلز آهن رنگ قهوه‌ای، آزوریت رنگ آبی و اسمیتسونیت رنگ خاکستری به مروارید می‌دهد. مرواریدهای کرم یا حتی طلایی رنگ، اغلب درصد زیادی کربنات منیزیوم با اکسیدآهن و آلومینیوم دارند. مرواریدهای سفید درصد ناچیزی کربنات منیزیم داشته و تقریبا فاقد اکسیدآهن یا آلومینیوم هستند.

2- درصد شوری آب در رنگ موثر است. در آب‌های بسیار شور، رنگ مرواریدها همیشه کرم است.
3- اگر مقدار پلانکتون موجود در آب زیاد باشد، مرواریدها زمینه‌ای از سبز روشن خواهند داشت مانند مرواریدهای استرالیایی.

4- حرارت آب دریا نیز باعث افزایش سرعت اعمال متابولیسم در بدن حیوان شده و لایه‌های کربنات کلسیم ضخیم‌تر می‌گردد و به این دلیل بدون توجه به رنگ، شدت درخشش کاهش یافته و مروارید به صورت نیمه مات دیده می‌شود.به‌طور کلی رنگ مروارید می‌تواند همه نوع زمینه رنگین از سفید پاک تا سیاه را شامل شود. مروارید سیاه رنگ به علت عدم زمینه رنگی دیگری تشکیل می‌شود.

دو عامل اصلی ایجاد رنگ عبارتند از:
-تاثیر نور محیط برسطح مروارید و تغییراتی که در آن بوجود می‌آید.
-عوامل رنگ‌زا که در بستر دریا وجود دارند.

دلایل ایجاد بعضی از رنگ‌ها به قرار زیر است:
صورتی: به دلیل تداخل پرتوهای نور در لایه‌های درونی.
سفید، نقره‌ای: در نتیجه بازتاب نور از لایه‌های درونی.
زرد، ارغوانی مایل به زرد و سیاه: به دلیل وجود عوامل رنگ‌زا در آلبومین بستر مروارید پرور.

گوناگونی و نقائص در شکل مروارید
عوامل موثر در تغییر شکل مروارید عبارتند از:
- چسبندگی، دانه مرواریدی کوچک درهنگام رشد به مرواریدی بزرگ و عظیم‌تر می‌چسبد و کیسه مروارید در اطراف هر دو به ترشح مواد مرواریدی ادامه می‌دهد.

- هنگامی که مروارید به درشتی و وزن مشخصی می‌رسد درکیسه جنینی ته نشین می‌شود، درون عضله یا ارگانی جای می‌گیرد وفشاری مداوم به اطراف وارد می‌سازد. چون ماده مرواریدی به صورت مایع ترشح می‌شود فشار وارده توسط مروارید باعث می‌شود که ترشح و رسوب‌گذاری به‌طور یکنواخت انجام نشود.

- گاهی اتفاق می‌افتد که ترشح ماده آلی هم‌زمان با تولید کربنات کلسیم صورت گرفته باعث تجزیه شیمیایی آن می‌شود و تاول‌های داخلی بوجود می‌آیند.
- حرارت و مقدار نمک موجود در آب نیز عواملی هستند که می‌توانند در ترشح منظم مواد مرواریدی در درون کیسه جنینی موثر باشند.

دوام واستحکام مرواریدها
نگین ساخته شده از مرجان سختی ۵/۴ و مروارید ۵/۳ را دارا می‌باشد. مروارید علی‌رغم سختی کم حتی اگر برروی کف سیمانی بیفتد به آسانی شکسته یا خراب نمی‌شود زیرا بلورهای کربنات کلسیم سمنت شده یا ماده ژلاتینی کانچیولین، قشری حفاظتی به دورآن ایجاد می‌کند. این قشر از شدت تاثیر ضربه می‌کاهد و هر چقدر این لایه ضخیم‌تر باشد، خاصیت حفاظتی آن نیز بیشتر خواهد بود. خراش‌های سطحی را نیز می‌توان با صیقل دادن از بین برد.

جهت اطلاع از آخرین تغییرات وب سایت نازترین در خبرنامه وبلاگ ثبت نام کنید:

نظرات شما عزیزان:

جمعه 22 آذر 1392